|
PANORAMA GEILL^^S
A. W. SIJTHOFF’S UITGEVERS-MAATSCHAPPIJ @
o) . DOEZASTRAAT1, TELEFOONNUMMER 1, LEIDEN @
© © ©
— OUD-HOORN —
AN historische monumenten is
ook deze oude Westfriesche stad
rijk, evenals hare zuster, het
antieke Enkhuizen, waarvan we
in woord en beeld in Panorama ’
reeds melding hebben gemaakt.
Op het ruime stadsplein, de
Roode Steen, ook wel „de kaasmarkt”
geheeten, verrijst het standbeeld van
„Hoorns grooten zoon,” Jan Pieterszoon Coen, den grondlegger van ons
gezag in Ned. Indië. Terzijde verrijst alreeds een bijzonder fraai
bouwwerk: het Westfriesch Museum.
Oorspronkelijk woonde hier de
„Proost van Westfriesland”. Later
vergaderden hier de Gecommitteerde
Raden van Westfriesland: nog later
werd het de zetel van de Arrondissements-rechtbank. In 1878 werd het
grootendeels tot -Museum ingericht.
Van den bijzonder fraaien hardsteenen gevel worden de ramen ingesloten door Toscaanscheen Dorische
pilasters. De kroonlijsten prijken
met leeuwen, houdende de wapens
van Hoorn, Alkmaar, Enkhuizen,
Edam, Monnikendam, Medemblik en
Purmerend. Ook het wapen van
Oranje is in het bovenste gedeelte
van den gevel aangebracht. Gedurende de laatste jaren heeft het gebouw een algeheele restauratie ondergaan, en is de gevel in de schoone
vormen bewaard- gebleven.
Aan de overzijde van de „kaasmarkt” verrijst op den hoek het oude
Waaggebouw, eveneens een sierlijk
bouwwerk uit het jaar 1609. Tegen
de beide gevels zijn later luifels aangebracht. Het gebouw prijkt met het
wapen van Hoorn, gehouden door
een eenhoorn.
Ook dit fraaie historische monument is onder bekwame handen de
laatste jaren gerestaureerd.
In de omgeving van deze gebouwen vindt men tegenover de Groote
Kerk den gevel van het voormalige
Sint-J ansgasthuis gebouwd in 1563.
Een inscriptie in den sierlijken gevel
vermeldt de vroegere bestemming
van dit gebouw.
Tusschen de ramen van de eerste verdieping
zien we een beeld, voorstellende St.-Jan; daarnaast een paar fraai bewerkte koppen. De
trappen van den gevel zijn gevuld met saterfiguren.
Tegenwoordig dient het gebouw voor magazijn
van het te Hoorn in garnizoen liggende Bataljon;
Even verder komen'we bij het Stadhuis, oorspronkelijk een Godshuis, bewoond door Jeronymieten, ook wel „broeders van den goeden wille”
genoemd.
Een bijzonderheid van dezen gevel is, dat hij
niet in een rechte lijn is opgetrokken, maar dat
de beide gedeelten stomphoekig tegen elkander
staan. Elke helft heeft een bijzonder fraaien top,
waarop een beeld van Prins Maurits prijkt.
Behalve eenige sierlijke maskers zijn de friezen
boven de vensters versierd met verschillende
wapens van Noordhollandsche steden. Tusschen
de twee toppen wordt het wapen van Oranje
gedragen door een leeuw.
De geveltrappen zijn gevuld met allerlei ornamenten.
Onder de vertrekken van dit gebouw, waarin
we op een gevelsteen het jaartal 1613 lezen,
munt vooral de Raadzaal uit, vroeger de eetzaal
van de Gecommitteerde Raden.
De sierlijke schoorsteen is de bezichtiging
overwaard.
Wanneer we nu onze schreden wenden naar
t ■
I
i
de zeezijde, dan valt ons oog onwillekeurig op
een eveneens monumentaal bouwwerk: de Hoofdtoren. Kosten noch moeiten werden ontzien om
het geheel een fraai aanzien te geven. Den óen
Augustus 1532 werd de eerste steen gelegd voor
dezen verdedigingstoren, tot bescherming van de
haven. Aan de stadszijde werd de toren van
baksteen, aan den zeekant van grauwe steenen
opgetrokken.
In 1651 werd
fraai torentje.
het bouwwerk voorzien van een
* *
*
korte beschrijving van oudeindigen, voor we melding
onze
niet
We mogen
Hoorn echter
hebben gemaakt van een paar bijzonder schoone
poorten.
De „Kloosterpoort” is bijna geheel van zandsteen opgebouwd, en wordt geschraagd door twee
Jonische zuilen.
In de boogdrtehoeken bemerken we een paar
engelen, waarvan de eene een doodshoofd, en de
andere een zandlooper houdt.
Hierboven een steen, waarop staat: Het Vrouwenhuis”. Op het fronton zijn twee vrouwebeelden
aangebracht. Een schild draagt het wapen
van Hoorn.
Achter deze poort, van 161.0, lag vroeger het
„Oude-Vrouwenhuis”, terwijl oudtijds hier het
in 1404 gestichte „St.-Geertenklooster” heeft
gestaan.
Aan den ingang der stad verrijst
aan de oostzijde de „Oosterpoort”,
de eenige nog bestaande van Hoorns
poorten.
De fraaie poort is in 1876, onder
toezicht van de Commissie van Rijksadviseurs hersteld. Ook de laatste
jaren heeft weer een vernieuwing
plaats gehad, en is het bovengedeelte van dit fraaie bouwwerk
wederom als woning, in gebruik genomen.
Bij doorgang van deze poort bemerken we, dat de oorspronkelijke
deuren nog aanwezig zijn. Aan de
brugzijde zijn verschillende wapenschilden aangebracht. Uit een tweetal
nissen steken nog steenen kanonnen.
■In de fries bevindt zich een Latijnsche spreuk, van deze beteekenis:
,,Niets baat de waakzaamheid der
wachters, niets ook de wapenen of
der muren hooge tinnen, of het gedonder van het dofklinkende roer,
indien niet Gij, o God! deze
wilt besturen en beschutten.”
stad
*
* *
over
kort
Wij willen deze kleine schets
oud-Hoorn besluiten met een
overzicht over het ontstaan van deze
plaats. Zij schijnt te zijn ontstaan
ter plaatse waar in het met riet begroeide vóórland, buitendijks in den
noordwestelijken binnenhoek der Zuiderzee bij een uitwateringssluis een
diepe kil was geschuurd „die seer
veylig bleek voor de schepen die
daer quamen havenen”. In het jaar
1316 werden daar een paar huisjes
gezet voor de schepelingen die er
kwamen ankeren, terwijl langzamerhand er meer bijkwamen, totdat na
een jaar of zes zich daar reeds een
gehuchtje vormde, dat in 1356 van Graaf Willem
stadsrecht kreeg. Voornamelijk heeft Hoorn
haar opkomst te danken aan haar gunstige
ligging en aan de haringvisscherij. Het midden
der 17e eeuw was haar bloeitijd, doch de handel
verplaatste en wijzigde zich, en concentreerde
zich allengs in enkele weinige centra. Daarmede
was haar voornaamste bestaansbron vervallen,
zoodat zij thans nog slechts de schaduw is van
hetgeen zij eertijds was.
Wie echter oog heeft voor bouwkundig schoon
uit vroegere dagen, zal zich bij een bezoek aan
Hoorn niet teleurgesteld zien.
Aan de achterzijde van deze pagina geven wij
nog enkele afbeeldingen van mooie plekjes uit
dit typische stadje.
|